Constitution Day : संविधान दिन किंवा राष्ट्रीय विधी दिन हा 26 नोव्हेंबर रोजी भारतभर साजरा केला जातो. 26 नोव्हेंबर 2019 रोजी भारत आपला 70 वा संविधान दिवस साजरा करत आहे. 29 ऑगस्ट 1947 रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली भारताच्या राज्यघटनेच्या निर्मितीसाठी मसूदा समिती स्थापन झाली. अनेक बैठका व चर्चासत्रांनंतर या समितीने सादर केलेला अंतिम मसुदा 26 नोव्हेंबर 1949 रोजी संविधान समितीने स्वीकारला होता.
भारताची राज्यघटना 26 नोव्हेंबर ला तयार झाली असली तरी ही घटना 26 जानेवारी 1950 रोजी भारतीय जनतेला अर्पण का करण्यात आली. राज्यघटनेचा अंतिम मसुदा तयार करण्यास 2 वर्षे 11 महिने आणि 17 दिवस लागले.
त्याविषयी आपण थोडे जाणून घेऊ या
लाहोर येथे झालेल्या काँग्रेस च्या अधिवेशनात संपूर्ण स्वराज्याची मागणी पहिल्यांदा करण्यात आली आणि 26 जानेवारी हा दिवस स्वातंत्र्य दिन म्हणून प्रतिकात्मक स्वरूपात साजरा केला जाईल असा ठराव झाला होता. पण आपल्याला प्रत्यक्षात स्वातंत्र्य मिळाले ते 15 ऑगस्ट ला, त्यामुळे इतिहासातील या दिवसाचे महत्व अबाधित ठेवण्याच्या दृष्टीने 26 नोव्हेंबर ला घटना तयार होऊन ही ती 26 जानेवारी ला जनतेस अर्पण करण्यात आली आणि हा दिवस प्रजासत्ताक दिन म्हणून साजरा करण्याचे ठरले.
भारतीय सामान्य नागरिकासाठी राज्यघटना किती महत्त्वाची आहे ते जाणून घेऊ-
घटनेची विशेष गोष्ट म्हणजे हक्क आणि कर्तव्ये म्हणजेच ‘हक्क आणि कर्तव्ये’ चे तपशीलवार वर्णन केले गेले आहे. संविधान सभा सदस्यांची निवड भारताच्या राज्यांच्या विधानसभा निवडलेल्या सदस्यांद्वारे निवडले गेले.
जवाहरलाल नेहरू, डॉ. भीमराव आंबेडकर, डॉ. राजेंद्र प्रसाद, सरदार वल्लभभाई पटेल, मौलाना अबुल कलाम आझाद इ. या संमेलनाचे प्रमुख सदस्य होते. भारताची घटना हि जगातील सर्वात प्रदीर्घ लेखी घटना आहे. मसुदा लेखन समितीने हिंदी, इंग्रजीमध्ये लेख आहेत आणि त्यात टाइपिंग किंवा प्रिंटिंगचा सहभाग नव्हता. मला सांगा, घटनेची अंमलबजावणी झाल्यानंतर लवकरच समाजाला न्याय व्यवस्था मिळाली. नागरिकांना मूलभूत हक्कांचे स्वातंत्र्य आणि कर्तव्याची जबाबदारी मिळाली.
या महत्त्वपूर्ण गोष्टींचा भारतीय घटनेत समावेश आहे –
– हे लिहिलेले आणि विस्तृत आहे.
– मूलभूत अधिकार देण्यात आले आहेत.
– न्यायव्यवस्थेचे स्वातंत्र्य, प्रवासाचे स्वातंत्र्य, जीवन, भाषण, धर्म, शिक्षण
– एकल राष्ट्रीयत्व.
– भारतीय राज्यघटना लवचिक आणि ताठर आहे.
– राष्ट्रीय स्तरावर जातीव्यवस्था निर्मूलन.
– एकसमान नागरी संहिता आणि अधिकृत भाषा
– भारतीय संविधान कायदा अस्तित्त्वात आल्यानंतर महिलांना भारतात मतदानाचा हक्क मिळाला आहे.
– जगातील विविध देशांनी भारतीय राज्यघटना स्वीकारली आहे.
राज्यघटना तयार करताना भीमराव आंबेडकरांचे काय विचार होते
डॉ. भीमराव आंबेडकर यांची 29 ऑगस्ट 1947 रोजी संविधान मसुदा समितीचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. त्यांचा असा विश्वास होता की वेगवेगळ्या वर्गांमधील मतभेद समान करणे महत्वाचे आहे, अन्यथा देशाची ऐक्य राखणे फार कठीण जाईल. धार्मिक, लिंग आणि जातीय समानतेवर त्यांनी भर दिला.
आंबेडकरांनी सामाजिक वर्गांमध्ये समतोल निर्माण करण्यासाठी आरक्षण व्यवस्था लागू केली. हि जगातील सर्वात मोठी घटना आहे ज्यात 448 लेख, 12 वेळापत्रक, 5 परिशिष्ट आणि 98 दुरुस्ती आहेत.
